- جایزه انجمن فیزیک ایران
- جایزه حسابی
- جایزه دبیر برگزیده فیزیک
- جایزه ساخت دستگاه آموزشی
- جایزه صمیمی
- جایزه توسلی
- جایزه علی محمدی
- پیشکسوت فیزیک
- بخش جوایز انجمن

دو سیاهچاله در مداری به دور یکدیگر در اختروش OJ287. تصویر سمت چپ، نموداری نظری است، که لنکسواردی (Lankeswar Dey) محاسبه کرده، و نشان میدهد که سیاهچالهها و جتهای برونتابیده از آنها در زمان تصویربرداری کجا قرار داشتند. در سمت راست، تصویری است که سامانه شامل ماهواره RadioAstron (J.L. Gomez and et al., 2022J.L. Gomez and et al., 2022) گرفته است، که در آن دو نقطه روشن پایین ناشی از انتشار رادیویی از دو سیاهچالهاند و بالاترین نقطه، جت سیاهچاله کوچکتر است. این جت به صورت خطچین در نمودار سمت چپ نشان داده شده است و در همان حال دو سیاهچاله به صورت دو نقطه دیده میشوند. (منبع: arXiv (2025). DOI: 10.48550/arxiv.2510.06744)
اخترشناسان برای اولین بار موفق به ثبت تصویری رادیویی شدهاند که دو سیاهچاله در حال چرخش به دور یکدیگر را نشان میدهد. این رصد وجود دو سیاهچاله را تأیید کرده است. در گذشته اخترشناسان فقط موفق به ثبت تصویر یک سیاهچاله تکی شده بودند.
یک گروه بینالمللی از محققان موفق شدند از دو سیاهچاله که در مرکز اختروش OJ287 به دور یکدیگر میچرخند، تصویربرداری کنند. اختروشها هستههای بهشدت درخشان کهکشانیاند که وقتی یک سیاهچاله ابرپرجرم در مرکز کهکشان گاز و غبار اطراف خود را میبلعد، نور آنها ایجاد میشود.
در گذشته اخترشناسان موفق به تصویربرداری از سیاهچاله مرکزی راهِشیری و نیز سیاهچالهای در کهکشان همسایه موسوم به Messier 87 شدهاند.
مائوری والتونن (Mauri Valtonen) از دانشگاه تورکو در فنلاند، نویسنده اول این مقاله پژوهشی، میگوید: «اختروش OJ287 چنان درخشان است که حتی منجمان آماتور با تلسکوپهای شخصی نیز میتوانند آن را شناسایی کنند. نکته خاص در مورد OJ287 آن است که تصورر میشد نه یکی، بلکه دو سیاهچاله در مداری دوازده ساله به دور یکدیگر میچرخند و الگویی از تغییرات نوری در همان بازه زمانی ایجاد میکنند که به راحتی قابلِتشخیص است». این مقاله در The Astrophysical Journal چاپ و منتشر شده است.
این اختروش در قرن نوزدهم «بهصورت تصادفی» کشف شد.
رد اولین رصدهای OJ287 را میتوان در عکسهای قدیمی تا قرن نوزدهم یافت، هنگامی که اولین بار اخترشناسان ناحیه مورد نظر در آسمان را تصویربرداری کردند. با این حال در آن زمان قابلتصور نبود که سیاهچاله وجود دارد، چه برسد به کوازار. OJ287 به طورر تصادفی در تصاویر بود و در همان زمان اخترشناسان بر دیگر اجرام در تصاویر تمرکز داشتند.
آیمو سیلانپا (Aimo Sillanpää) که در آن زمان دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تورکو بود، در اوایل سال ۱۹۸۲ متوجه شد که درخشندگی این جرم طی یک دوره ۱۲ ساله تغییر منظمی دارد. او بهعنوان محقق دانشگاهی به مطالعه OJ287 پرداخت، او فرض کرد که تغییر درخشندگی ناشی از چرخش دو سیاهچاله به دور یکدیگر است. صدها اخترشناس بهطور فزاینده این اختروش را زیر نظر داشتهاند تا ببینند این نظریه درست است یا خیر و تصویر کاملی از حرکت مداری سیاهچالهها بهدست آورند.
سرانجام چهار سال پیش، لانکسوار دی (Lankeswar Dey) محقق دکترا، از بمبئی در هند، که به صورت پارهوقت در دانشگاه تورکو مشغول به کار بود معمای مدار را حل کرد. تنها پرسش باقیمانده این بود که آیا میتوان همزمان هر دو سیاهچاله را تشخیص داد یا خیر.
ماهواره TESS ناسا که نور هر دو سیاهچاله را آشکارسازی کرد توانست به این پرسش پاسخ دهد. با این حال همچنان آنها به صورت یک نقطه دیده میشدند زیرا تصاویر تهیهشده با استفاده از نور معمولی وضوح کافی برای نشان دادن سیاهچالهها بهصورت جداگانه را نداشت. حال به تصویری با وضوح ۱۰۰۰۰۰مرتبه بالاتر نیاز بود که با رادیوتلسکوپها ممکن میشد.

تصویرسازی از سامانه اخترفیزیکی پیشنهادی OJ287. منبع: arXiv (2025). DOI: 10.48550/arxiv.2510.06744.
دانشمندان جت «دنبالهدار متحرک» جدیدی از سیاهچاله کوچکتر شناسایی کردهاند.
در پژوهش جدید اخترفیزیکدانها محاسبات نظری پیشین را با تصویر رادیویی مقایسه کردند. در تصویر، دو سیاهچاله درست همان جایی که انتظار میرفت وجود داشت. تصویر پاسخی بود به این پرسش پژوهشگران که ۴۰ سال بدون پاسخ مانده بود: آیا در وهله اول دو سیاهچاله وجود داشت یا خیر.
والتونن میگوید: «ما موفق شدیم برای اولین بار تصویری از دو سیاهچاله تهیه کنیم که به دور یکدیگر میچرخند. سیاهچالهها در تصویر با جتهای ذرات شدیدی که تابش میکنند شناسایی میشوند. خودِ سیاهچالهها کاملاً سیاهاند، اما میتوان آنها را با این جتهای ذرات یا با گازهای برافروخته اطراف چاله شناسایی کرد.»
همچنین پژوهشگران نوع کاملاً جدیدی از جتها را شناسایی کردهاند که از سیاهچاله ساطع میشود. جت خارجشده از سیاهچاله کوچکتر مانند جت یک شلنگ باغبانی درحالچرخش، پیچخورده است. دلیل این امر آن است که سیاهچاله کوچکتر بهسرعت حول سیاهچاله اصلی OJ287 حرکت میکند و جت آن بسته به حرکت فعلیاش منحرف میشود.
پژوهشگران آن را به یک «دنباله متحرک» تشبیه میکنند که باید طی سالهای آتی با تغییر سرعت و جهت حرکت سیاهچاله کوچکتر در جهتهای مختلف در حال پیچیدن دیده شود.
والتونن میگوید: «تصویر این دو سیاهچاله با سامانهای از رادیوتلسکوپ که شامل ماهواره RadioAstron است، گرفته شده است. یک دهه پیش وقتی تصویر اختروش OJ287 گرفته شد این کار در حال انجام بود. آنتنهای رادیویی ماهواره تا نیمه مسیر [زمین تا] ماه امتداد داشتند که تا حد زیادی وضوح تصویر را بهبود بخشید. در سالهای اخیر فقط توانستیم از تلسکوپهای زمینی استفاده کنیم که وضوح تصاویر آنها به این خوبی نیست.»
منبع:
Image of two black holes circling each other captured for the first time
نویسنده خبر: سمانه نوروزی
آمار بازدید: ۱۶۰۵
ارجاع دقیق و مناسب به خبرنامهی انجمن بلا مانع است.»
RSS






















