پروژه آیس کیوب که در سال 2010 به اتمام رسید، در واقع یک تلسکوپ نوترینویی عظیم است که در قطب جنوب احداث شده و به مشاهده و ثبت نوترینوهایی می‌پردازد که از نقاط مختلف کیهان به زمین می‌رسند. داده‌هایی که طی دو سال توسط آشکارسازهای این تلسکوپ جمع‌آوری شده‌اند خبر از ثبت نوترینوهایی می‌دهند که انرژی‌شان ده مرتبه بزرگی بیشتر از نوترینوهایی است که از خورشید به زمین می‌رسند. تحقیقات بیشتر برای یافتن منشا این نوترینوهای پر انرژی ادامه دارد.

نوترینوها این توانایی را دارند که مسافت‌های طولانی را از میان موانعی همچون گازهای میان ستاره‌ای که ذرات دیگر را متوقف می‌کنند، طی کنند. اگرچه گیر انداختن این موجودات بسیار کوچک کار دشواری است، اما آن‌ها پیام‌آوران خوبی هستند که نشان می‌دهند در کهکشان‌ها و سایر اجرام کیهانی دور چه می‌گذرد. به تازگی گزارشی در فیزیکال ریویو لترز توسط گروه همکاری‌های بین‌المللی آیس کیوب (Ice Cube) منتشر شده است که خبر از مشاهده پر انرژی‌ترین نوترینوهای ثبت شده تا به امروز می‌دهد. در واقع اگر این رویداد توسط مشاهدات بیشتر تایید شود، نشان دهنده شار کیهانی عظیمی از نوترینوهای پر انرژی بر روی کوه‌های یخی خواهد بود که تا به امروز ناشناخته مانده‌اند. این نوترینوها ممکن است حامل اطلاعات ارزشمندی درباره انفجارهای گاما و هسته‌های کهکشانی فعالی که منشا تولید این ذرات هستند باشند.

ام. جی. آرتسن (M.G. Aartsen) و همکاران- پروژه آیس کیوب

آیس کیوب از چندین رشته تقویت کننده فوتونی لوله‌ای شکل تشکیل شده است که در داخل حفره‌هایی در قطب جنوب تعبیه شده‌اند و حجمی برابر با یک کیلومتر مکعب یخ را اشغال می‌کنند. 5160 آشکارساز آن دائما در حال دریافت و پردازش فوتون‌های چرنکوفی (Cherenkov) هستند که توسط ذرات پر انرژی عبوری از میان کلاهک یخی و ضخیم 2800 متری واقع در قطب جنوب تولید می‌شوند. تیم تحقیقاتی آیس کیوب تا کنون موفق به ثبت دو دوش ذرات ایجاد شده توسط نوترینوها شده‌اند که در آن تمام ذرات باقی‌مانده از برخوردها در داخل حجم آشکارساز محاصره شده بودند. با جمع کردن انرژی این ذرات ثانویه و با کار کردن در جهت معکوس، محققان دریافتند که انرژی نوترینوهای اولیه بیشتر از یک پتا الکترون ولت (ده به توان پانزده الکترون ولت) بوده است که حدود ده مرتبه بزرگی بیشتر از انرژی نوترینوهای نوعی است که از خورشید می‌آیند.

البته محققان نمی‌توانند صرفا با استناد به دو نمونه مشاهده شده که از داده‌های ذخیره شده در داخل آیس کیوب به مدت دو سال به دست آمده‌اند، با اطمینان در مورد منشا این نوترینوها سخن بگویند، اما احتمال اینکه چنین رویدادی از تابش زمینه نشات بگیرد نیز تنها 0.29 درصد است. گفتن اینکه آیا این نوترینوهای پر انرژی از منابع اخترفیزیکی ناشی شده‌اند یا خیر، به داده‌های بیشتری برای تحلیل نیاز دارد.

منبع:http://physics.aps.org/synopsis-for/10.1103/PhysRevLett.111.021103