هنگامی که جوندگان باردار کافئین مصرف می‌کنند، تغییراتی در نورون‌های نوزادان آن‌ها ایجاد می‌شود که موجب نقص حافظه آن‌ها می‌گردد.

مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد موش‌های بارداری که با مصرف کافئین اندکی دچار مستی می‌شوند، نوزادانی به دنیا می‌آورند که تغییراتی در مغز آن‌ها ایجاد شده و بدین سبب نارسایی همیشگی حافظه همراه آن‌ها خواهد بود. نتایج این مطالعه در نشریه 7 آگوست Science Translational Medicine به چاپ رسید، اما ایجاد اثری مشابه روی انسان در نتیجه مصرف کافئین در هاله‌ای از ابهام باقی ماند.

باری کوزووسکی (Barry Kosofsky) متخصص اعصاب کودکان از دانشکده پزشکی کورنل (Cornell) نیویورک اظهار داشت: این مطالعه به طور متقاعدکننده‌ای نشان می‌دهد که کافئین مغز بچه‌موش‌هایی را که تحت این آزمایش قرار گرفته‌اند، تغییر داده است. اما خاطرنشان کرد که مغز موش و انسان به شکل‌های کاملاً متفاوتی رشد می‌یابد، از این‌رو مقایسه مستقیم این دو امکان‌پذیر نیست. کوزووسکی بیان داشت این مطالعه دارای هیچ پیام فوری‌ای برای زنان باردار نیست. «همه ما در خصوص آن‌چه که باید درباره کافئین گفته شود، دچار تردید هستیم».

اگرچه قضیه این آزمایش برای یک موشِ‌ مادر روشن‌تر است: کافئین ملایمی که در طول بارداری استفاده شود، مغز نوزاد را تغییر می‌دهد، آن‌ هم نه تغییری مثبت! به موش‌هایی که در دوره بارداری یا اواخر شیردهی بودند آبی که دارای کافئین بود، نوشانیده شد، که مقدار کافئین آن معادل با نوشیدن سه تا چهار فنجان در روز توسط انسان بود. کارلا سیلوا و هم‌کارانش از مؤسسه ملی بهداشت و تحقیقات پزشکی فرانسه و دانشگاه کویمبرای (Coimbra) پرتغال دریافتند در بچه‌موش‌ها، سلول‌های مرکز حافظه مغز که هیپوکامپ نام دارد، پیغام‌های بیشماری به بخش‌های مختلف بدن ارسال می‌کرد، که رفتاری غیرعادی است که منجر به تشنج می‌شود.

در موش‌های بزرگ‌سال نیز آن‌هایی که کافئین مصرف کرده بودند، در تست‌های حافظه عملکرد ضعیف‌تری نسبت به سایر موش‌ها نشان دادند. معمولاً، موش‌ها از اشیای آشنا صرف‌نظر می‌کنند و زمان زیادی را صرف جست‌وجو برای چیزهای جدید می‌کنند. اما موش‌هایی که در حین رشد، کافئین مصرف کرده‌اند به جست‌وجوی اشیا جدید ادامه نمی‌دهند. این نشان می‌دهد که آن‌ها نمی‌توانند به یاد بیاورند که کدام شی جدید است و کدام نیست. علاوه بر آن، این موش‌ها نسبت به موش‌های معمولی نورون‌های کم‌تری در ناحیه هیپوکامپ خود دارند.

این مشکل ممکن است به کمک نارسایی دیگری توضیح داده شود که پژوهشگران بدان نپرداخته‌اند. در طول شکل‌گیری مغز، برخی نورون‌ها باید فواصل زیادی را طی کنند تا به جایگاه نهایی خود برسند. این سفر که در نیمه دوم بارداری موش انجام می‌شود، در بچه‌موش‌هایی که مادرانشان کافئین مصرف کرده اند، مختل می‌شود: نورون‌های جدید که به سوی بخش‌هایی از هیپوکامپ حرکت می‌کنند، در این موش‌ها نسبت به موش‌‌هایی که کافئین به آن‌ها نرسیده است، دیرتر به مقصد نهایی‌شان می‌رسند.

سیلوا بیان داشت «نورون‌ها در میمون‌ها و شاید انسان‌ها نیز چنین سفری را تجربه می‌کنند، اما زمان انجام آن بسیار متفاوت است. در پستانداران رده بالا (انسان و برخی انواع میمون‌ها) بخش اعظم این سفر پس از تولد نوزاد به وقوع می‌پیوندد، که این بدان معنا است که ممکن است مصرف کافئین در حین بارداری تأثیر کم‌تری روی مغز آن‌ها بگذارد».

سیلوا اظهار داشت «لازم است کارهای بسیار بیشتری انجام شود تا دانشمندان بتوانند تمامی تأثیرات مصرف کافئین را روی مغز جوندگان دریابند، که روی مغز انسان بسیار کم‌تر است. هدف ما از نگارش این مقاله این نیست که به زنان باردار هشدار دهیم یا به سادگی به آن‌ها بگوییم که زنان باردار نمی‌توانند قهوه بنوشند».

نویسنده: لورا ساندرز (Laura Sanders)

منبع: Caffeine shakes up growing mouse brains

مرجع: Adenosine Receptor Antagonists Including Caffeine Alter Fetal Brain Development in Mice