چین اندک اندک در حال تبدیل شدن به ابر قدرتی علمی است. گزارشی که امسال، انجمن سلطنتی لندن منتشر ساخت، اشاره داشت که چین هم اکنون از لحاظ تعداد مقالات علمی در رده دوم است و تا سال 2020 می تواند نخستین تولیدکننده پژوهش های علمی باشد.

چین از سال 1999 تاکنون، هر سال 20% به بودجه تحقیق و توسعه‌اش افزوده است و اکنون بودجه‌اش را به بیش از 100 میلیارد دلار آمریکا رسانده است. دولت چین دانشمندان را تشویق می‌کند تا مقاله‌هایشان را در مجلات معتبر انگلیسی‌زبان چاپ کنند؛ بسیاری از دانشگاه های چینی تلاش کرده اند تا رتبه شان را در جدول Shanghai Jiao Tong University ارتقا بخشندکه قویا به تعداد مقالات چاپ شده در مجله های علمی Science و Nature بستگی دارد.

هرچند، به نظر می‌رسد علی رغم رشد بسیار سریع چین در دهه‌های اخیر، کیفیت پژوهش همگام با کمیتش رشد نکرده است. گزارش انجمن سلطنتی از تعداد ارجاعات مقاله به عنوان معیاری برای سنجش کیفیت سود برده. بر اساس این گزارش بین سال های 1999 و 2008، سهم ارجاعات علمی چین تقریبا از صفر به 4% رسیده است. با این وجود این رقم در ازای سهم 30% ایالات متحده آمریکا کم می نماید. هرچند چین در انتشار مقالات علمی، رتبه دوم پس از ایالات متحده را در اختیار دارد، در سال 2008 در رده نهم تعداد ارجاعات قرار دارد. این موضوع نشان دهنده کیفیت پژوهشی خوبی نیست. چین هنوز راهی طولانی برای تبدیل شدن به بازیگری مهم در صحنه علمی دارد و برای نیل به چنین هدفی، باید به حوزه های کلیدی توجه کند.

اولین نکته اشتراک داده است. توزیع گسترده اطلاعات کلید پیشبرد دانش است اما به طور سنتی، دانشمندان چینی به طور قاعده‌مند داده ها یا یافته های پژوهشی را حتی بعد از انتشار مقالات نیز منتشر نمی کنند. با تاکید بسیار زیاد بر انتشار، به اشتراک داده کمتر اهمیت داده می شود و قوانین موجود تیز چنین رفتاری را تشویق نمیکنند. به علاوه مووسسات با امید استفاده از داده ها  در گزارش‌های علمی آینده شان، نسبت به داده هایشان انحصارطلبی دارند.

در کنار دسترسی بهتر به داده، چین باید تلاش بیشتری برای نظارت و تنبیه رفتارهای غیر اخلاقی گسترده آکادمیک مانند انتحال علمی کند که بدلیل تاکید بیش از حد بر انتشار تعداد زیاد مقاله است. برنامه CrossCheck که توسط انجمن غیرانتفاعی CrossRef ارایه می شود، می تواند به ناشران چینی کمک کند تا انتحال را با مقایسه محتوای مقاله ارایه شده مشخص کنند و به شکل مستمر بانک داده کارهای چاپ شده را به روز کنند.

حوزه سومی که نیاز به توسعه دارد ، همکاری بین المللی است. به دلیل تمایل به کار با بهترین افراد، پیشرفت های فناوری های ارتباطی و سفرهای مناسب تر، همکاری های علمی بین المللی در حال افزایش است. بر اساس گزارش انجمن سلطنتی، در 15 سال گذشته تعداد مقالات محصول همکاری‌های بین المللی 10% افزایش داشته است. یک همبستگی قوی میان تعداد ارجاعات و تعداد کشورهای همکار وجود دارد که برای 10 کشور به بیشینه مقدار خود می رسد.

پیشرفت هایی در این رابطه صورت گرفته و چین در حال باز کردن درهاست. وزارت علوم و فناوری چین، قراردادهایی را برای همکاری علمی و فناوری با بیش از 100 کشور امضا کرده است. تحت این قراردادها، دولت چین در حال تشویق دانشمندان به مشارکت و تبادل داده با موسسات بین المللی است. چین از دانشمندان بین المللی برای همکاری های طولانی مدت در چین استقبال می‌کند. این تلاش ها باید شتاب گیرد و نمودشان بیشتر شود. تنها با مشارکت در همکاری های علمی بین المللی همانند کمیته بین المللی تغییر آب و هوا است که چین می تواند همپای ایالت متحده و اروپا شود.

حوزه آخر این است که چین به موضوعات جهانی پیچیده و مشترک – شامل تغییر آب و هوایی، مدل سازی سامانه های زمینی، فناوری های جذب کربن، تنوع زیستی و امنیت منابع توجه کند. برای ابر قدرت علمی شدن، چین باید دانشمندانش را تشویق کند تا نقش برجسته ای در پاسخ به این چالش ها بازی کنند. آن ها باید نقش رهبری بازی کنند، روش های تحقیقاتی جدیدی توسعه دهند و برنامه های بین المللی را میزبانی و مدیریت کنند. مثال خوب در این زمینه، برنامه سوم محیط زیست قطب است که توسط موسسه پژوهش Tibetan Plateau در بیجینگ از فرهنگستان علوم چین هدایت شد؛ این برنامه تلاش دارد تا منابع بین المللی را موتلف کند و برهم کنش های بین یخ، آب، هوا، بوم شناسی و رفتار انسانی را مطالعه کند.

زمانش رسیده است تا چین تصمیم بگیرد که به جای کمیت، چگونه -به بهترین نحو- کیفیت خروجی علمی اش را  افزایش بخشد.

مرجع