16 نوامبر 2011 -- راه‌اندازی‌ی بخش‌ها‌ئی از اولین چشمه‌ی نورسنکروترونی‌ی خاورمیانه دیروز شروع شد و کار را وارد مرحله‌ی تازه‌ئی کرد. هدف طرح 110میلیون دلاری «نور سنکروترونی برای علوم تجربی و کاربردهایش در خاورمیانه»، سزامی (SESAME)[1]  که در اردن جریان دارد برقراری‌ی پل ارتباطی بین دانشگران این منطقه‌ی پربحران است. اما هنوز نگرانی‌هائی در باره‌ی کم‌بود 35میلیون دلار در بودجه‌ی لازم برای اتمام کار سنکروترون 2.5 گیگاالکترون‌ولتی تا سال 2015 وجود دارد.

ایران به همراه کشورهای دیگری در خاورمیانه در پروژه سزامی مشارکت دارد. این سینکروترون در 30کیلومتری‌ی شمال عمان، پایتخت اردن. این طرح از آزمایشگاه سرن اروپا که در 1954 تأسیس شد و بین کشورهای اروپایی که پیش‌تر در جنگ بودند پیوند برقرار کرد، الگو گرفته است.

وقتی کار ساخت این سنکروترون در 2015 کامل شود محیطش 133 متر خواهد بود و انرژی‌ی الکترون‌ها را به 2.5 گیگاالکترون‌ولت خواهد رساند. پرتوهای x ئی که از این الکترون‌ها گسیل می‌شود برای گستره‌ی پهناور آزمایش‌ها در زمینه‌های مختلف مانند فیزیک ماده چگال و زیست‌شناسی به کار خواهد آمد. حافظ هورانی مدیر علمی‌ی سزامی می‌گوید "هدف ساخت تأسیسات تازه نیست بلکه می‌خواهیم ظرفیت کار با تابش سنکروترون را در منطقه ایجاد کنیم."

سنکروترون شامل "میکروترونی"[2] است که انرژی‌ی الکترون‌ها را به 22.5 مگاالکترون‌ولت می‌رساند و سپس درون حلقه‌ی اولیه‌ی ‌شتاب‌دهنده به محیط 20 متر تزریق می‌کند. انرژی‌ی الکترون در این حلقه به 800 مگا‌‌الکترون‌ولت رسانده می‌شود. الکترون سپس درون حلقه‌ی اصلی‌ی انبارش[3] تزریق می‌شوند که انرژی‌ی الکترون‌ها را به 2.5 گیگاالکترون‌ولت می‌رساند. هم میکروترون و هم حلقه‌ی اولیه‌ی ‌شتاب‌دهنده از سنکروترون تعطیل‌شده‌ی بسی 1[4] در برلن آلمان می‌آیند، اما حلقه‌ی نگه دارنده‌ی پرتو جدید است و باید خریداری شود.

نگرانی‌های مالی

دیروز دانشگران سزامی شروع به راه‌انداختن میکروترون کردند و آن را تا بیشترین ولتاژ کاریش که 450 کیلو‌الکترون‌ولت است آزمودند. آزمایش با کامل‌شدن حفاظ‌های بتونی تأسیسات سزامی امکان‌پذیر شد. در اوایل سال آینده پژوهشگران پیش‌شتاب‌دهنده را به محل خودش منتقل خواهند کرد و میکروترون و شتاب‌دهنده را با هم خواهند آزمود.

با وجود این کم‌بود 35میلیون دلار در بودجه‌ی سزامی که برای خرید قطعه‌ها از جمله مغناطیس‌های حلقه‌ی اصلی‌ی نگه دارنده لازم است کار را با مشکل مواجه کرده است. پژوهشگران امیدوارند دست کم در سال آینده بخشی از منابع مالی برای خرید این قطعه‌ها را در اختیار داشته باشند. اما مشکلات مالی باعث شده‌اند شروع کار سزامی به جای هفت خط باریکه‌ئی که قبلاً پیش‌بینی شده بود با چهار خط باریکه باشد. کار روی سه خط دیگر هنگامی شروع خواهد شد که تأسیسات سزامی به راه افتاده باشد. سزامی کلاً جا برای چهارده خط باریکه دارد.

در باره‌ی نویسنده