آکادمی سلطنتی علوم سوئد جایزه نوبل فیزیک را به:

جان کلارک، John Clarke، از دانشگاه کالیفرنیا،‌ برکلی، ایالات متحده؛

میشل اچ. دوورت، Michel H. Devoret،‌ دانشگاه ییل، نیوهیون، کانکتیکات و دانشگاه کالیفرنیا، سانتا باربارا، ایالات متحده؛

و جان ام. مارتینیس، John M. Martinis، دانشگاه کالیفرنیا، سانتا باربارا، ایالات متحده،

به خاطر کشف تونل‌زنی کوانتومی ماکروسکوپی و کوانتش انرژی در مدار الکتریکی اهدا کرده است.

مکانیک کوانتومی عبور مستقیم ذره از درون مانع را از طریق فرایندی به نام تونل‌زنی مجاز می‌داند. معمولاً به محض این که تعداد ذرات درگیر زیاد شود، آثار مکانیک کوانتومی اهمیت خود را از دست می‌دهند. آزمایش‌های برندگان نشان داده که می‌توان ویژگی‌های کوانتومی را در مقیاس‌های ماکروسکوپیک ملموس کرد.

جان کلارک، میشل اچ. دوورت و جان ام. مارتینیس در سال‌های ۱۹۸۴ و ۱۹۸۵ با مدار الکترونیکی ساخته‌شده از ابررسانا،‌ اجزائی که جریان را بدون مقاومت الکتریکی هدایت می‌کنند، انجام دادند. اجزای ابررسانا در مدار با لایه‌ای از ماده نارسانا، مجموعه‌ای موسوم به اتصال جورفسون، از هم جدا شده بودند. آنها توانستند با اصلاح و اندازه‌گیری همه ویژگی‌های متنوع این مدارها، پدیده‌هایی که هنگام عبور جریان از آنها ایجاد می‌شود را کنترل و بررسی کنند. ذرات بارداری که از ابررسانا می‌گذرند به همراه یکدیگر سامانه‌ای می‌سازند که گویی ذره واحدی هستند که مدار را پر کرده‌اند.

این سامانه ماکروسکوپی ذره‌گونه در ابتدا در حالتی است که جریان بدون ولتاژ جاری می‌شود. سامانه در این حالت به دام افتاده است، گویی پشت سدی است که نمی‌تواند از آن عبور کند. سامانه در این آزمایش با فرار از حالت ولتاژِ صفر از طریق تونل‌زنی ویژگی‌های کوانتومی خود را نشان داد. حالت تغییریافته سامانه از طریق پدیدارشدن ولتاژ آشکارسازی می‌شود.

همچنین برندگان جایزه توانستند نشان دهند که سامانه به‌گونه‌ای رفتار می‌کند که مکانیک کوانتومی پیش‌بینی می‌کند – کوانتیده است، ‌به این معنا که فقط مقدارهای مشخصی از انرژی را جذب یا تابش می‌کند.

اوله اریکسون، Olle Eriksson، رئیس کمیته فیزیک نوبل می‌گوید: «بسیار شگفت‌انگیز است که می‌توانیم شیوه‌ای را بستاییم که مکانیک کوانتومی صدساله پیوسته شگفتی‌های جدیدی ارائه می‌دهد. بسیار مفید نیز هست، زیرا مکانیک کوانتوم پایه و اساس تمام فناوری‌های دیجیتالی است.»

ترانزیستورهای موجود در ریزتراشه‌های کامپیوتری یک نمونه از فناوری کوانتومی تثبیت‌شده در اطراف ما است. جایزه نوبل فیزیک امسال فرصت‌هایی برای توسعه نسل بعدی فناوری کوانتومی، شامل کریپتوگرافی کوانتومی، کامپیوترهای کوانتومی و حسگرهای کوانتومی فراهم آورده است.

جان کلارک، متولد سال ۱۹۴۲ در کمبریج، انگلستان، دکترای خود را در سال ۱۹۶۸ از دانشگاه کمبریج انگلیس دریافت کرد.

میشل. اچ دوورت متولد سال ۱۹۵۳ در پاریس، فرانسه، دکترای خود را در سال ۱۹۸۲ از دانشگاه پاریس سود در فرانسه دریافت کرد.

جان ام. مارتینیس متولد سال ۱۹۵۸، دکترای خود را در سال ۱۹۸۷ از دانشگاه کالیفرنیا،‌برکلی در آمریکا دریافت کرد.

مبلغ جایزه نوبل فیزیک ۱۱ میلیون کرون سوئد است که به طور مساوی میان برندگان تقسیم می‌شود.

منبع:

https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2025/press-release/?utm_source=chatgpt.com