






- جایزه انجمن فیزیک ایران
- جایزه حسابی
- جایزه دبیر برگزیده فیزیک
- جایزه ساخت دستگاه آموزشی
- جایزه صمیمی
- جایزه توسلی
- جایزه علی محمدی
- پیشکسوت فیزیک
- بخش جوایز انجمن
گروهی از پژوهشگران در ایالات متحده میگویند که احتمالا سیارک وستا در ابتدای عمرش هستهی مایعی داشته که میچرخیدهاست؛ و اینگونه یک میدان مغناطیسی ایجاد شده که بهاندازهی کافی بزرگ بودهاست که بتواند صخرههای روی سطح را مغناطیده کند. پیش از این تصور میشد که تنها سیارههای بزرگی مانند زمین چنین ویژهگیهایی دارند؛ اما احتمالا، سیارههای ابتداییتر مانند سیارکها، بیشتر از آنچه میپنداشتهایم، از این دست ویژهگیها بهرهمند هستند. این یافتهها به پژوهشگران یاری میرسانند تا تاریخچهی شکلگیری دستگاه خورشیدی را بهتر دریابند.
وستا بعد از کوتولهی سرس سنگینترین سیارک دستگاه خورشیدیست. در سال ۲۰۰۷، ناسا کاوشگر داون را برای مطالعهي وستا و سرس پرتاب کرد. داون در ۱۶ جولای ۲۰۱۱ وارد مداری دور وستا و در ۵ سپتامبر همان سال از آن خارج شد؛ و هماکنون در راه سرس است و بنابر برنامهریزیها، در ۱۵ فوریه به آنجا خواهدرسید. وستا ۱٪ جرم خود را در برخوردی که پنداشتهمیشود یک میلیارد سال پیش از این رخ دادهباشد، از دست دادهاست. این برخورد یک دهانهی بزرگ ایجاد کرده که بیشتر نیمکرهی جنوبی را گرفتهاست و تکههایی از آن نیز به شکل شخانسنگهای (تکههایی از شهابسنگها که از جو عبور کرده و به زمین میرسند) هوواردی-یوکریتی-دیوژنیتی (HED) به زمین ریختهاند. با اثر انگشت وستا، یعنی ایزوتوپ یکگانهای از اکسیژن، رد این شخانسنگ ها را تا این سیارک گرفتهاند.
هستههای پرجنبوجوش
وستا هستهای فلزی دارد که ۵ تا ۲۵٪ از جرماش را تشکیل میدهد و باید در ۱ تا ۴ میلیارد سال ابتدای شکلگیری دستگاه خورشیدی درست شدهباشد. در بررسی از راه دور، داون یکی از دقیقترین اندازهگیریهای اخیر را روی وستا انجام داده و شعاع آن را ۱۰۷ تا ۱۱۳ کیلومتر تخمین زدهاست.
اکنون فو و همکاران میگویند که هستهی مایع و رسانای وستا زمانی حرکت داشته است؛ و اینگونه یک میدان مغناطیسی ایجاد و نگاه داشته شدهاست. فو توضیح میدهد: «اگر پارهسنگی در میدان مغناطیسی سرد شود، ویژهگیهای مغناطیسی میدان را نگاه میدارد.» این گروه مطالعههای دیگری را با به کار بستن آرگون، انجام داده است -با کمک آرگون دریافتهاند که این شخانسنگ نشانههای مغناطیسی خود را ۳/۶۹ میلیارد سال پیش، در یک میدان مغناطیسی سطحی بزرگ که ناشی از حرکت یک هستهی کهن بوده، بهدست آوردهاست. از آنجا که این دورهی مغناطیدهشدن پیش از آن برخوردیست که سبب شکل گیری شخانسنگ بوده، میتوان اطمینان داشت که این مغناطش به سبب گرم شدن در زمین نمیباشد. فو میگوید: «بنابراین باید یک میدان مغناطیسی سطحی قابل توجه در وستا موجود بوده باشد -که در سنگها مغناطش درست کردهاست- که حتی پس از آنکه هسته دیگر در حرکت نبوده هم باقی ماندهاست.»
ضدآفتاب مغناطیسی؟
دادههای دیگر نشان میدهند که سطح وستا کمتر از آنچه چشم داشتهایم، فرسایش فضایی دارد. اگر یک باریکهی یونیده را -نمایشی از بادهای خورشیدی یونیده که فرسایش فضایی را ایجاد میکنند- بر شخانسنگهای رسیده از وستا بتابانیم، تغییراتی در رنگ و کانیهای نمونه دیده خواهند شد. فو میگوید: «اما آنچه که واقعا در وستا دیده میشود، اندکی متفاوت است: فرسایش چندانی به چشم نمیآید؛ یعنی چیزی هست که نمیگذارد بادهای خورشیدی فرسایش زیادی به بار آورند؛ و اقبالش زیاد است که ماندههای میدان مغناطیسی چنین کرده باشند.» قدرت میدانهای به دست آمده از شخانسنگ همان اندازهایست که برای پوشاندن رویهی وستا از بادهای خورشیدی نیاز است. فو میگوید: «رابطهای خطی میان اندازهی مغناطش صخرهها و میدانی که در آن درست شدهاند، وجود دارد؛ بنابراین، میتوانیم آن را محاسبه کنیم. قدرت میدان مغناطیسی نیز با حرکت هسته در ارتباط است و این وابستهی بزرگی هسته است؛ در نتیجه اینها همه با هم در ارتباطاند.» این یافتهها، به همراه دادههای داون، شاهد نهایی را به دست میدهند تا بتوان گفت که شخانسنگهای HED از وستا آمدهاند. فو توضیح میدهد: «دیگر تردیدی نماندهاست.»
فو و همکاران در آینده مغناطش را نیز در دستگاه خورشیدی ابتدایی وارد میکنند؛ و امید دارند که میدانهای مغناطیسی را در صفحات ابتدایی سیاره ها مطالعه کنند. فو میگوید: «نظریهپردازان میدانهای مغناطیسی درون سحابیها را مدل نکردهاند؛ اما علاقهمندیم که این کار را انجام دهیم.»
منبع:
http://physicsworld.com/cws/article/news/2012/oct/12/meteorite-points-to-asteroid-vestas-dynamo
نویسنده خبر: سعیده هوشمندی
آمار بازدید: ۳۱۲
ارجاع دقیق و مناسب به خبرنامهی انجمن بلا مانع است.»