اخترشناسان مکانِ دورترین ابرنواختری که تاکنون مشاهده شده است را تعیین کردند : PSI : شرح خبر

ورود اعضا
English

RSS

شرح خبر

| تمام گروه‌ها‌

اخبار علمی و پژوهشی

اخترشناسان مکانِ دورترین ابرنواختری که تاکنون مشاهده شده است را تعیین کردند (۱۳۹۱/۰۸/۳۰)

پرتوهای نوری که از 10 میلیارد سالِ پیش به‌جا مانده و هم‌اینک به زمین می‌رسند، خبر از مرگِ غول‌های ستاره‌ای می‌دهند.

ابرنواخترِ ابردرخشنده ممکن است یک نام‌گذاریِ اغراق‌آمیز به نظر بیاید اما چنین انفجارهایی به حق، سزاوارِ زبان و ادبیاتی مبالغه‌آمیز هستند. انجارهای ابرنواختری بسیار بسیار بزرگ هستند و نمونه‌های که به تازگی یافت شده‌اند در گذشته‌ی بسیار دور رخ داده‌اند.

اخترشناسان به کمکِ دو تلسکوپ که در فرازِ Mauna Kea در هاوایی قرار دارند، جفت‌ابرنواختری یافته‌اند که بیش از 10 میلیارد سالِ پیش رخ داده‌اند، یعنی هنگامی که کیهان کم‌تر از یک‌چهارمِ سنِ کنونیِ خود را داشته است. از این دو ابرنواختر، ابرنواختری که پیرتر است و بنابراین در فاصله‌ی دورتری از ما قرار گرفته در جای‌گاه دورترین ابرنواخترِ شناخته شده قرار می‌گیرد.

از آنجاکه روشناییِ ناشی از این این انفجارها بسیار بسیار زیاد است، پژوهش‌گران توانسته‌اند محلِ رخ‌دادِ این انفجارهای ستاره‌ایِ دیرینه را که نورِ ناشی از آن به تازگی به زمین رسیده است، تعیین کنند. با توجه به میزانِ درخشنگی که در دو انفجارِ تازه‌یافت‌شده به چشم می‌خورد، می‌توان دریافت که این انفجارها مرگِ سهم‌گین و ویران‌گرِ ستاره‌های غول‌پیکری را گزارش می‌دهند که جرمِ آن‌ها بیش از 100 برابرِ جرمِ خورشیدِ ما بوده است. گرچه تابه حال در جهانِ پیرامونِ خود (یعنی مناطقی که نسبت به ما، در فاصله‌ی زمانی و مکانیِ کم‌تری قرار دارند) نیز چنین انفجارهای درخشنده‌ای مشاهده شده است، اما انتظار می‌رود که انفجارهای ابرنواختری در زمان‌های ابتداییِ کیهان بسیار معمول‌تر باشند، چون شمارِ ستارگانِ پرجرم در آن هنگام بیش‌تر بوده است.

همانندسازیِ کهکشانی که مربوط به دورانِ آغازینِ کیهان بوده و میزبانِ یک ابرنواخترِ ابردرخشنده است.

ADRIAN MALEC AND MARIE MARTIG (SWINBURNE UNIVERSITY)

Jeff Cooke از دانش‌گاهِ فن‌آوریِ Swinburne در استرالیا به همراهِ هم‌کارانش،‌ این یافته‌ها را در مطالعه‌ای که در Nature به چاپ رسیده گزارش کرده‌اند (مجله‌ی Scientific American بخشی از گروهِ نشریاتِ Nature است). این گروهِ پژوهشی این جفت‌ابرنواختر را که با SN 2213-1745 و SN 1000+0216 نام‌گذاری شده‌اند، به کمکِ عکس‌هایی از ژرفای آسمان شناسایی کرده‌اند که توسطِ تلسکوپِ 3.6 متریِ مشترک میانِ کانادا-فرانسه-هاوایی و در فاصله‌ی سال‌های 2003 تا 2008 گرفته شده‌اند. سپس این پژوهش‌گران، تلسکوپِ 10 متریِ Keck I را برای انجامِ اندازه‌گیری‌های بینابی بر روی کهکشان‌های موجود در محلِ کشفِ این دو ابرنواختر به‌کارگرفتند. به این ترتیب اندازه‌گیری‌های دقیقی از فاصله‌ی دو کهکشانِ میزبانِ (این انفجارهای ابرنواختری) به دست آمد.

کیهان‌شناسان و اخترفیزیک‌دانان برای پی‌بردن به اندازه‌ی فواصلِ کیهانی، از کمیتِ سرخ‌گرایی بهره می‌گیرند. سرخ‌گرایی سنجه‌ایست که نشان می‌دهد پرتوی نور به هنگامِ گذر از میانِ کیهانِ در حالِ انبساط، به چه میزان به سوی طولِ موج‌های بیش‌تر جابه‌جا شده است. میزانِ سرخ‌گرایی در موردِ ابرنواختر SN 2213-1745 برابر با 2.05 است که نشان می‌دهد ستاره‌ای که سرچشمه‌ی این ابرنواختر بوده 10.4 میلیارد سالِ پیش منفجر شده است (هم‌اینک عمرِ کیهان در حدودِ 13.7 میلیارد سال است). درخشندگیِ بسیار زیاد SN 2213-1745 و نیز روندِ آرامِ کم‌نور و سپس ناپدید شدنِ آن، به خوبی با ویژگی‌هایی که از ابرنواخترهای موسوم به «ابرنواخترهای جفت-ناپایدار» موردِ انتظار است، هم‌خوانی دارد. در چنین ابرنواخترهایی، تابشِ پرتوهای گامای پرانرژی، مرگِ یک ستاره‌ی غول‌پیکر را سبب می‌شود. این پرتوهای گاما نیز به زوج‌ذره‌های ماده و پادماده تبدیل می‌شوند. پژوهش‌گران تخمین می‌زنند که ستاره‌هایی که با روندی همانند SN 2213-1745 منفجر می‌شوند، جرمی در حدود 250 برابرِ جرمِ خورشیدِ ما داشته باشند.

میزانِ سرخ‌گرایی در موردِ ابرنواختر SN 1000+0216 برابر با 3.9 است که به زمانی در حدودِ 12 میلیارد سالِ پیش بازمی‌گردد. پیش از یافتنِ این ابرنواختر، رکوردِ دورترین ابرنواخترِ شناخته شده در اختیارِ ابرنواختری با سرخ‌گرایی 2.36 بود که در سالِ 2009 توسطِ Cooke و هم‌کارانش شناسایی شده بود. این میزان سرخ‌گرایی به فاصله‌ای در حدودِ 11 میلیارد سالِ نوری مربوط می‌شود. Cooke و هم‌کارانش می‌گویند که دارنده‌ی رکوردِ تازه (یعنی ابرنواخترِ SN 1000+0216) نیز ممکن است متعلق به گونه‌ای از ابرنواخترها باشد که زوجِ ذره-پادذره تولید می‌کنند. با این وجود داده‌های مربوط به چنین دگرگونی‌های ویرانگری که در فواصلِ بسیار دور از ما رخ می‌دهند، به تعیینِ دقیقِ سازوکاری بستگی دارد که در پسِ این انفجارِ درخشان قرار دارد.