اسکن مومیایی‌هایی نشان می‌دهد که بیماری‌های قلبی فقط محدود به رژیم غذایی امروزی نبوده است.

انسداد عروق به عنوان نشانه‌ی جامعی از سبک زندگی ناسالم مدرن به شمار می‌رود. اما مطالعه‌ی مومیایی‌هایی نشان داده است که این عارضه در سراسر دنیای باستان نیز رایج بوده است، حتی در میان شکارچیان فعال- آن‌هایی که به مواد غذایی ناسالم دسترسی نداشته‌اند.

فیلم را ببینید

گرک توماس (Greg Thomas)، متخصص قلب و عروق از دانشگاه کالیفرنیا و عضو ارشد گروه مطالعه کننده می‌گوید: «اعتقاد بر این است که اگر ما در زمان به عقب برگردیم، همه‌چیز خوب پیش خواهد رفت. اما مومیایی‌هایی وجود دارند که بیماری عروق کرنر داشته‌اند.» این مقاله در شماره‌ی جاری مجله‌ی Lancet [1] منتشر شده است.

انسداد عروق

در تصلب شرایین (atherosclerosis) شریان‌ها به واسطه‌ی تشکیل پلاک‌ها -که از سلول‌های کلسترول و ایمنی به نام ماکروفاژ (macrophage) ساخته شده‌اند- در دیواره‌‌شان باریک و سخت می‌شوند. این عارضه می‌تواند منجر به حمله‌های قلبی، سکته‌ی مغزی و سایر بیماری‌های قلبی-عروقی شود و علت عمده‌ی مرگ‌و‌میر در کشورهای توسعه یافته به شمار می‌رود.

تصور می‌شود که عدم ورزش و رژیم غذایی سرشار از چربی‌های اشباع شده- که هر دو باعث افزایش سطح «کلسترول بد» در خون می‌شود- خطر به وجود آمدن پلاک‌ها را افزایش دهد. این امر منجر به این ایده شده است که جهت اجتناب از بیماری‌های قلبی باید تلاش کنیم که مانند اجداد شکارچی‌مان زندگی کنیم، با یک رژیم غذایی شامل مواد غذایی بدون مواد نگهدارنده، حاوی پروتئین و چربی‌های غیراشباع [2].

برای بررسی درستی این موضوع، توماس و همکارانش سی‌تی اسکن 137 مومیایی از چهار جامعه‌ی باستانی بسیار متفاوت را انجام داده‌اند: مصر، پرو، جنوب غربی آمریکا و آلاسکا. اجساد مربوط به مصر به طور مصنوعی مومیایی شده بودند در حالی که سایر آن‌ها به طور طبیعی به دلیل شرایط آب‌و‌هوایی بسیار سرد و خشک حفظ شده بودند.

این چهار گروه شیوه‌ی زندگی متفاوتی داشتند. به عنوان مثال نمونه‌های اهل پرو کشاورز بوده‌اند در حالی که نمونه‌های مربوط به آلاسکا تنها شکارچیان غذاهای دریایی بوده‌اند.

پژوهش‌گران اسکن مومیایی‌ها را برای وجود پلاک‌ها در دیواره‌ی عروق بررسی کردند. آن‌ها احتمال یا قطعیت تصلب شرایین را در 47 نمونه (34%)  از 137 نمونه و از هر چهارگروه تشخیص دادند که از 25% مربوط به 51 نمونه از پرو شروع می‌شود تا 60% از 5 نمونه‌ی مربوط به آلاسکا.

بیماری باستانی

 این پژوهش‌گران می‌گویند که میزان این بیماری در دوران کهن معادل میزان آن در جوامع امروزی است. نتیجه‌ای که توماس آن را به عنوان یک «شوک» توصیف می‌کند.

این گروه قبلاً تصلب شرایین را در جوامع باستانی مصر [3] یافته بود اما متخصصان از جمله روزالی دیوید (Rosalie David) از مرکز KNH مخصوص مصرشناسی از نوع بیوپزشکی در انگلستان استدلال کردند که آن نمونه‌ها، افراد برجسته‌ای بوده‌اند و بنابراین احتمالاً یک رژیم غذایی غنی همانند انسان‌های پرخور امروزی داشته‌اند [4].

توماس می‌گوید: «اکنون ما مردان و زنان عادی را اسکن کرده‌ایم و آن‌ها به همان بیماری مبتلا بوده‌اند.» او پیشنهاد می‌کند که به جای کلسترول اضافی شاید میزان بالای التهاب ناشی از استنشاق دود یا عفونت مزمن باعث شروع بیماری در میان آن‌ها گردیده است.

میشل روزنفلد (Michael Rosenfeld) از دانشگاه واشنگتن که به مطالعه‌ی آسیب‌شناسی ناشی از تصلب شرایین می‌پردازد، موافق است که چنین عواملی می‌تواند سیر این بیماری را تسریع نماید. اما او خاطر نشان می‌کند که در مطالعه روی حیوانات، تصلب شرایین بدون میزان بالای چربی در خون یا در نتیجه‌ی رژیم غذایی بد یا ژن‌های بد، پیشرفت نمی‌کند.

او می‌افزاید: «وجود این پلاک‌ها در مومیایی‌ها ممکن است به جای تصلب شرایین به دلیل بیماری کلیوی و یا پوکی استخوان ایجاد شده باشد. من هنوز قویاً معتقد هستم که سبک زندگی امروزی تا حد زیادی در توسعه‌ی این بیماری مؤثر است.»

اما توماس می‌گوید که بیماری های قلبی-عروقی را نباید به سادگی نتیجه‌ی شیوه‌ی زندگی ناسالم در نظر گرفت. «ما مدعی بوده‌ایم که می‌توانیم بیماری قلبی را متوقف کنیم. ما می‌توانیم آن را کاهش دهیم اما فکر می‌کنم اینکه بتوان از آن جلوگیری کرد، غیرواقعی است.»

منبع: http://www.nature.com/news/mummies-reveal-that-clogged-arteries-plagued-the-ancient-world-1.12568

مرجع:

1.      Thompson, R. C. et al. The Lancet http://dx.doi.org/10.1016/S0140-6736(13)60598-X (2013).

2.      O’Keefe, J. H. Jr & Cordain, L. Mayo Clin. Proc. 79, 101–108 (2004).

3.      Allam, A. H., Thompson, R. C., Wann, L. S., Miyamoto, M. L. & Thomas, G. S. J. Am. Med. Assoc. 302, 2091–2094 (2009).

4.      David, A. R., Kershaw, A. & Heagerty, A. The Lancet 375, 718–719 (2010).