مریخ‌نورد کنجکاوی در اولین کاوش‌های خود از خاک مریخ، ترکیبات زیستی با منشا نامعلوم یافته است. دانشمندان می‌گویند برای یافتن منشا این ترکیبات به زمان بیشتری نیاز است.

سه ماه طول کشید اما مریخ‌نورد «کنجکاوی» اولین آزمایش‌های کامل خود را از خاک مریخ ارسال کرده است. دانشمندان این مامورریت در این آزمایش‌ها ترکیبات شیمیایی یافته‌اند که حاوی کلرین، هیدروژن و عجیب‌تر از همه، کربن هستند.

کنجکاوی چندین بار چنگالک‌های خود را در این تپه کوچک فرو کرده است. تحلیل‌های شیمیایی در بین دیگر اتم‌ها، کلر و کربن یافته‌اند(ناسا).

ترکیبات زیستی حاوی کربن‌ و گاهی به حیات مربوطند. اما دانشمندان نمی‌توانند بگویند که آیا کربن آشکارشده توسط کنجکاوی از مریخ آمده یا مریخ‌نورد آن را از زمین به مریخ برده است.

به‌علاوه کنجکاوی دریافته که از نظر میزان دوتریوم، سطح مریخ پنج‌برابر غنی‌تر از زمین است که نسخه‌ای سنگین از هیدروژن با یک نوترون اضافی است. دانشمندان ماموریت در ۳ دسامبر در نشست اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا اعلام کرده‌اند که شاید در ابتدای عمر این سیاره، تابشی به آب حاوی هیدروژن سبک‌تر برخورد کرده باشد.

این اولین اعلامیه پس از به‌کارگیری «ابزارهای تحلیل نمونه در مریخ» (SAM) است. لوری لشین[1] دانشمند این ماموریت و زمین‌شناس سیاره‌ای از موسسه پلی‌تکنیک رنسلر گفت: «هیجان‌انگیزترین موضوع کار این ابزار است».

کنجکاوی اکنون مشخصات شیمیایی کامل تپه‌ کوچکی از منطقه راکنست[2] را در اختیار دارد. این مکان سنگ‌محکی برای کمک به دانشمندان است تا مکان‌های آتی حرکت مریخ‌نورد را تحلیل نمایند. مقصد نهایی نیز احتمالا لایه‌های سنگی روی دامنه قله‌ای به نام کوه شارپ[3] است.

زمین‌شناس کلتک، جان گروتزینگر[4] دانشمند ارشد ماموریت می‌گوید: «مبنای آن‌چه روی سیاره مریخ می‌بینیم، مرجعی برای نگریستن به میلیاردها سال پیش است».

کنجکاوی پس از فرود خود روی فرودگاه‌ بردبری(به احترام نویسنده داستان‌های علمی تخیلی ری بردبری) در آگوست، نیم کیلومتر حرکت کرده است. در ابتدای دسامبر، مریخ‌نورد در مکان مشخص شده پوینت لیک بود (ناسا).

دانشمندان برای بهره‌برداری از امکانات نمونه‌برداری، بخشی از خاک داکنست را کندند و درون فنجان‌های ۶۷ لیتری کنجکاوی ریختند. اجاق‌ها نمونه را گرم کرده و سه ابزار گاز حاصل را تحلیل کردند.

اکسیژن آشکارشده احتمالا از ترکیبات کلر-اکسیژنی می‌آید که با نام پرکلرات شناخته می‌شوند و ماموریت ققنوس[5] ناسا نیز در سال ۲۰۰۸ و در نقطه دیگری نزدیک قطب شمال سیاره سرخ آن‌ها را یافته بود. پرکلرات‌ها بسیار واکنش‌دهنده هستند و اغلب همه‌چیز اطراف خود مانند مواد زیستی را نابود می‌کنند. اما مقاله‌ای در سال ۲۰۱۰ راه‌هایی ارایه داد که وقتی پرکلرید گرم شود می‌تواند مواد زیستی کلردار تولید نماید. مواد مشابهی توسط فضاپیمای وایکینک در سال ۱۹۷۶ کشف شدند اما آن‌ها را آلودگی ناشی از زمین دانستند (پیوند، ص ۹).

سپس SAM هیدروکربن‌های کلردار یعنی مولکول‌های حاوی کلر، هیدروژن و کربن را بررسی کرد. ممکن است این ترکیبات از  واکنش خاک با دیگر مواد حاضر مانند کربن ایجاد شده باشند. پائول ماهافی[6]، دانشند مرکز پرواز فضایی گودارد در گرینبلت گفت: «احتمال بسیار دارد که این مواد با گرم‌کردن نمونه ساخته شده باشند».

اما کربن باید از جایی آمده باشد. گروتزینگر می‌گوید:«ما ترکیبات زیستی یافته‌ایم. نمی‌دانیم که [این ترکیبات] بومی مریخ هستند یا خیر.»

یافتن ترکیبات زیستی بومی مریخ، شگفتی بزرگی نبوده است. شهاب‌سنگ‌هایی که از مریخ به زمین آمده‌اند، حاوی ترکیبات زیستی بوده‌اند و داشتن ترکیبات زیستی ضرورتا به معنای داشتن حیات نیست؛ فضاپیمای مسنجر اخیرا در دهانه‌های یخی نزدیک قطبین عطارد، ماده‌ای را احتمالا با غنای زیستی بالا آشکار کرده‌اند (پیوند).

آزمون‌های دیگری باید مشخص کنند تا کربن از کجا آمده و گروتزینگر می‌گوید این کار مدتی طول می‌کشد: «نام دیگر کنجکاوی، بردباری است و باید مقدار زیادی از آن داشت!»

در نهایت اندازه‌گیری‌های SAM از هیدروژن‌های سنگین و سبک، اولین اعدادی هستند که نشان می‌دهند مریخ چقدر بیشتر از زمین دوتریوم دارد. موهافی می‌گوید: «همین فوق‌العاده جذاب است.» این کشف به دانشمندان کمک می‌کند تا جو و هوای اولیه مریخ را بفهمند.

هدف اصلی کنجکاوی این است که بفهمد آیا محل فرود آن - در ناحیه‌ای به نام دهانه گیل[7] - مستعد حیات بوده است یا خیر.  بعد از فرود آن در آگوست، کنجکاوی به طرف راکنست راند و بیش از یک ماه در آن‌جا کار کرد. از آن پس، کنجکاوی اندکی پیش رفت و عکس‌هایی گسترده از پوینت‌لیک تهیه کرد. به زودی مریخ‌نورد مته‌های سنگ خود را خواهد آزمود و به سمت کوه شارپ خواهد رفت. کنجکاوی می‌تواند ۱۰۰ متر در روز حرکت کند و کوه حدود ۱۰ کیلومتر فاصله دارد، بنابراین این کار مدتی طول می‌کشد.

منبع:

http://www.sciencenews.org/view/generic/id/346831/description/Mars_rover_deploys_final_instrument

مرجع:

J. Grotzinger. The Mars Science Laboratory mission: early results from Gale Crater landing site. American Geophysical Union Fall Meeting, San Francisco, Dec. 3, 2012.