محدودیت اندازه‌ی ماهیان هنگام صید بخشی از قوانین مدیریت شیلات طی چندین دهه گذشته بوده است. اما ترسی وجود دارد مبنی بر آنکه شاید آن بیشتر از آنکه مفید باشد، مضر بوده است.

در سال 1913 یک روز در ماه آوریل، ماهیگیری به نام جان نورمن در نزدیکی روستای موسکنز در نروژ یک ماهی را با قلاب به دام انداخت. او اندازه‌ی ماهی را از نوک تا دم 82 cm بدست آورد. سپس با استفاده از یک کارد آن را در مقیاس‌های مختلفی قطعه قطعه کرده و درون پاکت کوچکی قرار داد تا به مؤسسه‌ی تحقیقات دریایی برگن در نروژ انتقال دهد.

کاهش سن، اندازه و وزن ماهی‌ها هنگام تخم ریزی

طی یک قرن بعد، در حالی که این نمونه در یک مخزن قرار داشت، تغییرات اساسی در اقیانوس‌های جهان در حال وقوع بود. کشتی‌های ماهیگیری کوچک نروژ با قایق‌های ماهیگیری مدرن جایگزین شدند. در سال 1968 صید ماهی اطلس شمالی، قزل‌آلا و حلوا‌ ماهی شروع به کاهش شدیدی کرد. سپس در اوایل دهه‌ی 1980 زیست شناسان شروع به گزارش پدیده‌ی نگران کننده‌ی دیگری کردند. ماهی‌ها در برخی نواحی بلوغ زودرس، رشد و تخم‌ریزی کمتری [1] داشته‌اند. این نه تنها نشانه‌ی شومی برای دوام شیلات آن‌هاست بلکه ماهی کوچکتر در مقایسه با ماهی بزرگتر ارزش کمتری داراست زیرا شامل گوشت کمتری می‌شود.   

دلایل کوچک شدن ماهی‌ها به تغییر در دمای آب دریا تا کاهش منابع غذایی [2] برمی‌گردد. اما دلیل اصلی می‌تواند قوانین و معاهداتی باشد که توسط انسان جهت حفاظت از شیلات ابداع شده است. از جمله تورهای قایق‌های ماهیگیری مدرن با منافذ بزرگ که به ماهی‌های کوچک اجازه می‌دهد تا به آسانی بگریزند. استدلال آن هم آسان است: به این طریق تنها بزرگترین و چاق‌ترین ماهی‌ها صید می‌شوند و به ماهی‌های جوان اجازه داده می‌شود که جهت تخم‌ریزی و کمک به نسل آینده زنده بمانند. دانشمندان شیلات و طرفداران حفظ منابع طبیعی از این محدودیت در اندازه حمایت می‌کنند، زیرا بر این باورند که باید از جمعیت ماهی‌ها محافظت شده و از طرفی ماهیگیران نیز با صید ماهی‌های بزرگتر و گران‌قیمت‌تر خوشحال می‌شوند.

اما چه اتفاقی می‌افتد اگر این تئوری اشتباه باشد؟ در طی پنج دهه‌ی گذشته، دانشمندان با شواهد کمی مواجه شده‌اند مبنی بر آنکه کاهش شکار ماهی‌های کوچک صید سالانه را بهبود بخشیده است. در عوض اکنون گروه کوچکی از پژوهش‌گران این طور استدلال می‌کنند که ماهی‌ها برای آنکه خودشان را با این محدودیت اندازه وفق دهند، انرژی خود را به جای آنکه صرف افزایش اندازه کنند، برای رسیدن به بلوغ جنسی بکار می‌برند و در نتیجه‌ی این کاهش اندازه، آ‌ن‌ها تخم کمتری را تولید می‌کنند (شکل بالا را ببینید). البته آن‌ها منکر این نیستند که صید بی‌رویه بزرگترین تهدید برای شیلات محسوب می‌شود. آن‌ها معتقدند که این فشار تکاملی اثر مهلکی را به جای گذاشته است که رفع آن دشوار است. این تئوری بحث برانگیز است و هنوز دانشمندان بسیاری متقاعد نشده‌اند.

در دهه‌ی 1990 پژوهش‌گران شروع به در نظر گرفتن این پدیده در سایر گونه‌ها کردند. اما برای سال‌ها اتفاق نظر بر این بود که عوامل محیطی مانند تغییرات آ‌ب‌وهوا و آلودگی مؤثر بوده‌اند و نه عوامل ژنتیکی.

ماهی زودرس

در گذشته پژوهش‌گران اندازه و سن ماهیان را هنگامی که به بلوغ جنسی می‌رسیدند، از نظر آماری بررسی می‌کردند. اما هینو، زیست شناسی که روی تاریخ زندگی ماهی‌ها مطالعه می‌کند، متوجه شد که اگر تغییر در نرخ رشد به واسطه‌ی میزان دسترسی به منابع غذایی، آب‌و‌هوا یا سایر عوامل محیطی در محاسبات نظر گرفته نشود، این مقایسه می‌تواند گمراه‌کننده باشد. بنابراین هینو رویکردی احتمالاتی را با درنظر گرفتن تغییر نرخ رشد، توسعه داده است. او با استفاده از این روش در مقاله‌ای در سال 2004 که در مجله‌ی Nature [3] منتشر شد، نشان داد که ماهی‌هایی که در سال 1987 متولد شده‌اند، در مقایسه با آن‌هایی که در سال 1980 به دنیا آمده‌اند، در سن کمتر و اندازه‌ی کوچکتری به بلوغ رسیده‌اند و این تغییرات پیش از کاهش قابل توجه در اندازه‌ی گونه‌های موجود در مناطق دور از ساحل کانادا در اواخر دهه‌ی 1980 و اوایل دهه‌ی 1990 رخ داده است (نمودار زیر را ببینید).  

جابجایی در بلوغ

جف هارد یک متخصص ژنتیک از ایالات متحده می‌گوید که در سال 1976 بزرگترین ماهی‌های قزل‌آلای ماده بیش از 20 درصد تخم ریزی در رودخانه‌ی آلاسکا را به خود اختصاص داده بودند، اما امروز این مقدار به کمتر از 4 درصد رسیده است. و تعداد تخم‌ها نیز 16 درصد کاهش یافته است، اما بدون اطلاعات ژنتیکی آن‌ها و سایر گونه‌ها، این یافته‌ها همواره به تغییرات محیطی نسبت داده می‌شوند. به همین دلیل هینو و سایرین به دنبال DNA نمونه‌های تاریخی این گونه‌ها هستند. آن‌ها آزمایش‌هایی را در این زمینه از سال 2009 آغاز کرده‌اند که تا سال 2014 ادامه خواهد یافت.

منبع: http://www.nature.com/news/ocean-conservation-a-big-fight-over-little-fish-1.12325

مراجع

1.      Ricker, W. E. Can. J. Fish. Aquat. Sci. 38, 1636–1656 (1981).

2.      Kuparinen, A. & Merilä, J. Trends Ecol. Evol. 22, 652–659 (2007).

3.      Olsen, E. M. et al. Nature 428, 932–935 (2004).